- کنار گذاشن ژنرال احمد شجاع پاشا از ریاست آی‌اس‌آی چه‌معنایی دارد؟
انتصاب یک فرد جدید درحالی‌که گفته شده ژنرال احمد شجاع پاشا در حال بازنشسته شدن است امری طبیعی به‌نظر می‌رسد اما با توجه به شرایطی که پاکستان اکنون در آن قرار دارد از جمله متهم شدن آی‌اس‌آی به ارتباط با شبه نظامیان از سوی آمریکا این تغییر را این‌طور تلقی کرده‌اند که تنها مسئله بازنشستگی در میان نیست. از این زاویه است که گفته می‌شود یوسف‌رضا گیلانی نخست‌وزیر، برای حل‌اختلاف نظری که میان آمریکا و پاکستان بر سر نقش آی‌اس‌آی در ارتباط با گروه‌های افراطی وجود دارد مجبور به کنار گذاشتن احمد شجاع پاشا شده که شهرت بسیاری در داشتن رابطه با این گروه‌ها دارد. اما واقعیت این است که سیاست‌های آی‌اس‌آی ارتباط زیادی با فردی که رئیس آن است ندارد بلکه یک سیاست کلی است که پیگیری می‌شود.
- به‌صورت کلی، رئیس آی‌اس‌آی به چه کسی پاسخگوست و زیرنظر چه مجموعه‌ای کار می‌کند؟
طبق قانون آی‌اس‌آی باید زیرنظر نخست‌وزیر باشد اما حقیقتش این است که این سازمان زیرنظر دولت نبوده و فرماندهان ارتش در‌واقع سیاست‌های آن را تعیین می‌کنند. آی‌اس‌آی در‌واقع هسته مرکزی قدرت در پاکستان است و به همین دلیل وضعیت خاصی دارد. یک سال پیش تلاش شد که آی‌اس‌آی زیرنظر وزارت کشور باشد و حتی حکمی را آصف‌علی زرداری در این رابطه امضا کرد ولی ۲۴ ساعت طول نکشید که وی مجبور شد با فشار ارتش این حکم را لغو کند. از نظر قانون، این سازمان باید زیرنظر نخست‌وزیر باشد اما در عمل آی‌اس‌آی یک قدرت مستقل به‌حساب می‌آید. با این حال این جابه‌جایی با نظر فرماندهان نظامی صورت گرفته و آنها هم با این تغییر همراه شده‌اند. نظامیان پاکستان به‌شدت تحت فشار آمریکا قرار دارند و حتی گفته می‌شود که آمریکایی‌ها به صراحت از ارتش پاکستان خواسته‌اند که وارد وزیرستان شمالی شوند.
- آیا این به معنای تقویت دولت در مقابل ارتش پاکستان است؟
به‌نظر نمی‌رسد این مسئله باعث تقویت دولت در برابر نظامیان شود ولی اکنون خود ژنرال‌های ارتش متوجه خطرات شده‌اند. آمریکایی‌ها اکنون بر دولت پاکستان برای تغییر سیاست این کشور در قبال طالبان و القاعده فشار وارد کرده‌اند و حتی کار را تا مطرح کردن استقلال بلوچستان از پاکستان پیش برده‌اند که برای این کشور به معنای تجزیه است. هم فرماندهان ارتش و هم دولت پاکستان به این نتیجه رسیده‌اند که باید راه‌هایی را بروند که این فشار کمتر شود. به‌نظر می‌رسد هم دولت پاکستان اکنون احتیاج دارد که ارتش با دولت هماهنگ‌تر عمل کند و هم ارتش برای اینکه فشارهای آمریکا را کاهش دهد ناچار است که حزب مردم را تحمل کند.
- ممکن است کاهش قدرت نظامیان مانند ترکیه در پاکستان هم تکرار شود؟
وضعیت پاکستان با ترکیه فرق می‌کند. هرچند دولت حزب مردم یا دولت‌های قبلی این کشور تلاش‌هایی برای کاهش قدرت ارتش کرده‌اند ولی حقیقت این است که همه تلاش‌ها در این رابطه ناموفق بوده است. ممکن است که جریان‌های سیاسی و حزبی نظرشان نسبت به راهکار ترکیه مثبت باشد اما شرایط این کشور با ترکیه قابل مقایسه نیست. به‌نظر نمی‌رسد در شرایط کنونی احزاب پاکستان به سطحی از قدرت رسیده باشند که بتوانند مانند ترکیه ارتش را تحت کنترل درآورند.
